همهچیز از یک بوفه دانشجویی آغاز شد؛ آنجا که عبدالله جعفرعلی جاسبی رییس دانشگاه آزاد 21 شهریور 1384 در مراسم افتتاح یک بوفه دانشجویی در دانشگاه آزاد واحد گرگان سخنی را بر لب راند که شاید هیچگاه گمان نمیکرد که همین موضوع می‌تواند در عرض چندین سال احتمال پایان یافتن ریاست طولانیمدت خود بر این دانشگاه بزرگ را تا حد بسیار زیادی بالا ببرد. آن سخن این بود که «... امسال بهدلیل بالا رفتن حقوق اساتید و هیئت علمی مجبور به افزایش شهریه شدیم و در صورتیکه دولت به دانشگاه آزاد کمک کند، این افزایش حذف خواهد شد.... »
همین سخنان جاسبی درباره افزایش شهریه به نارضایتی دانشجویان دانشگاه آزاد دامن زد تا جایی که در 24 شهریور همین سال یعنی سه روز بعد، عدهای از دانشجویان دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز در اعتراض به این اقدام دانشگاه آزاد دست به تجمع زدند.
این نارضایتیهای دانشجویان و والدین آنها و انتقادات به دانشگاه آزاد موجب شد که جاسبی در ملاقات خود با رییس‌جمهور در آذرماه 1384 از کاهش 10 تا 18 درصدی شهریههای دانشگاه آزاد خبر دهد. و بر همین اساس بود که رییس‌جمهور در سفر استانی خود به ایلام در 11 آذر 1384، در جمع اساتید و دانشگاهیان این استان و هنگامی که با انتقادات و اعتراضات دانشجویان به دانشگاه آزاد روبهرو شد، گفت: «قرار شده است که آقای جاسبی شهریهها را پايین بیاورد. » رییس‌جمهور همچنین تأکید کرد: «اگر این کار صورت نگیرد، جاسبی را جریمه می‌کنیم که سه فرزندش در دانشگاه آزاد درس بخوانند و اگر باز پایین نیامد، جریمه آقای جاسبی را سنگین‌تر خواهیم کرد.»
دانشگاه آزاد جدال را آغاز کرد
اما ماجرا از آنجا جالب شد که معاون جاسبی، پس از این سخنان رییس‌جمهور، در حرکتی که در نوع خود خاص بود، اعلام کرد: «شهریهها کاهش نخواهد یافت، بلکه بهجای این کار، به دانشجویان وام می‌دهیم.» و این نشان می‌داد که دانشگاه آزاد نه تنها هیچ قصدی برای کاهش شهریهها ندارد، بلکه در همان سال 1384 - 1385 و حتی سالهای بعد از آن با اعلام نرخهای علی‌الحساب، شهریهها را حدود 10 درصد افزایش داد و پس از این بود که جدال مردم و دولت و دانشجویان از یکسو و مسئولان دانشگاه آزاد از سوی دیگر وارد دور تازهای شد.
شکست طرح تحقیق و تفحص
در این میان، طرح تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی از این دانشگاه نیز با وجود حضور فرد بانفوذی چون علیرضا زاکانی در رأس این هیئت، به هیچ نتیجهای نرسید و تا به امروز نیز از قرائت آن در مجلس خبری نیست. البته کارشناسان یکی از مهمترین دلایل این ماجرا را حضور علی عباسپور تهرانی (برادر زن جاسبی) در رأس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی میدانند. امری که موجب شد در نهایت زاکانی نامهای به غلامعلی حداد عادل، ریاست وقت مجلس شورای اسلامی، نوشته و در آن نسبت به کارشکنیهای مسئولان دانشگاه آزاد در روند تحقیق و تفحص از این دانشگاه شکایت کند. البته علیرضا زاکانی چندان هم کار خود را بینتیجه وانگذاشت و در 21 تیر 1385 با انتشار نامهای هشت صفحه‌ای، علیه دانشگاه آزاد دست به افشاگری زد که با واکنش تند مسئولان دانشگاه آزاد روبهرو شد.
اقدام انقلابی می‌کنیم
اما انتقادات روزافزون دانشجویان به مدیریت دانشگاه آزاد که حتی موجب دادگاهی شدن برخی از آنان شد، در کنار مطالبات فراوان مردمی و از قضا عدم تمکین دانشگاه آزاد در برابر این قانون که «هرگونه افزایش شهریه در هر دانشگاهی حتی دانشگاه آزاد، باید به تصویب وزارت علوم برسد» منجر به آن شد که محمود احمدی‌نژاد رییس‌جمهور در هشتم آبان 1385 در سخنرانی خود در جمع مردم پیشوای ورامین برای نخستینبار بحث «اقدام انقلابی» را در خصوص دانشگاه آزاد مطرح کرده و اعلام کند: «اگر دانشگاه آزاد شهریهها را کاهش ندهد، درباره این دانشگاه تصمیم انقلابی خواهیم گرفت و همه ملت خوشحال خواهند شد.»
رییس اصلی دانشگاه آزاد وارد میشود
اما متعاقب این سخنان تند احمدی‌نژاد علیه مدیریت دانشگاه آزاد و از آنجا که بهنظر نمیرسید جاسبی و سایر مسئولان این دانشگاه بتوانند در مقابل اقدام انقلابی منتخب ملت ایستادگی کنند، فرد صاحب نفوذ و به قول جاسبی «رییس واقعی دانشگاه آزاد» وارد عرصه شد تا این موضوع رنگ و لعاب دیگری به خود گرفته و وارد عرصه سختتری شود.
هاشمی رفسنجانی نیز از اول آذر 1385 وارد این میدان پیچیده شد، تا صفبندیها شکل دیگری به خود بگیرد. هاشمی در مراسم افتتاح کتابخانه واحد نجفآباد دانشگاه آزاد انتقادات مطرح شده علیه مدیریت این دانشگاه را «موذی‌گری» و «شرارت» خواند و در یک پیشگویی جالب حتی اعلام کرد که این شرارتها شکست خواهد خورد!
وی در ادامه این سخنرانی خود تأکید کرد که «اگر قرار بود در مقابل این موذیگریها عقب بنشینیم، باید به همان اتاق طلبگی برمی‌گشتیم و برای مردم مسئله می‌گفتیم!»
توقف عجیب؛ دلیلی جالب؛ و خیمهای که تا مرز فتح رفتیم
اما مدتی پس از این سخنان هاشمی و اقدام عجیب جمع زیادی از نمایندگان ملت در مجلس شورای اسلامی مبنی بر صدور نامهای خطاب به رهبر معظم انقلاب و تقدیر و تشکر از جاسبی در این نامه که موجب اعتراضات گسترده از سوی تشکلهای دانشجویی و برخی کارشناسان شد، اقدامات و سخنان دولتیها درباره دانشگاه آزاد فروکش کرد تا آنکه غلامحسین الهام سخنگوی دولت نهم در 28 شهریور 1386 در جلسه هفتگی خود با خبرنگاران از توقف هرگونه «اقدام انقلابی و غیرانقلابی» دولت در مقابل دانشگاه آزاد خبر داد و گفت: «اقدام انقلابی و غیرانقلابی در مورد دانشگاه آزاد متوقف شد و بحث دانشگاه آزاد بنابر دلایل و مصالحی از دستور کار رییس‌جمهور خارج شده است و دولت در مسائل دانشگاه آزاد مداخلهای ندارد.»
«مصلحت»ی که الهام در سخنان خود از آن یاد کرد را شاید بتوان با آنچه که از سخنان رییس‌جمهور در برخی جلسات خصوصی شنیده میشد، رمزگشایی کرد، آنجا که گفته میشد، وي گفته است: «ما تا یک قدمی حصول نتیجه درباره موضوع دانشگاه آزاد به پیش رفتیم، اما به واسطه برخی مصالح و به توصیه بعضی از بزرگان، فعلا این امر را متوقف کرده‌ایم تا در وقت مقتضی اقدامات خود را مجددا آغاز کنیم.»
دانشجویان آرمانگرایی که «مصلحت»سنجی نمیکنند
با وجود این و پس از این توقف اقدامات انقلابی و غیرانقلابی، دانشجویان و در رأس آنها تشکلهای دانشجویی از مطالبات خود کوتاه نیامده و با برگزاری جلسات متعدد به نقد مدیریت دانشگاه آزاد پرداخته و خواستار قانونمند شدن این دانشگاه شدند.
شاید همین اعتراضات و مطالبات گسترده موجب شد که ماجرای دانشگاه آزاد در فاز جدیدی پیگیری شود که همان اصلاح اساسنامه توسط شورایعالی انقلاب فرهنگی بود. مضاف بر اینکه خود این فاز نیز دارای نکتههای عجیب و جالب و بعضا باورنکردنی بود.
13مهر 1387؛ آغاز ماجراهای یک اساسنامه و مقاومتهای مجدد دانشگاه آزاد
ماجراهای دانشگاه آزاد به آنجا رسید که شورایعالی انقلاب فرهنگی در شهریور 1387 اعلام کرد که اصلاح اساسنامه دانشگاه آزاد را از 13 مهر در دستور کار قرار خواهد داد، اما این تاکتیک نیز با واکنش و مقاومت هیئت امنای دانشگاه آزاد روبهرو شد و کریم زارع، عضو این هیئت، تأکید کرد که امکان اصلاح اساسنامه تنها از سوی هیئت مؤسس دانشگاه آزاد امکانپذیر خواهد بود.
اما شورایعالی انقلاب فرهنگی نیز در ابتدا کوتاه نیامده و تأکید کرد که هرچند با 15 روز تأخیر، اما اصلاح اساسنامه دانشگاه آزاد را آغاز خواهد کرد. البته این اعلام نظر شورایعالی انقلاب فرهنگی نیز مجددا با واکنش دانشگاه آزاد و اینبار شخص جاسبی، رییس این دانشگاه، روبهرو شد که گفت: «هر وقت هیئت مؤسس دانشگاه آزاد اساسنامه را اصلاح کرد این اصلاحات به شورایعالی انقلاب فرهنگی ارسال خواهد شد. شورایعالی انقلاب فرهنگی نیز پس از اینکه هیئت مؤسس دانشگاه آزاد اصلاحات لازم را بر روی اساسنامه انجام داد، می‌تواند این مورد را بررسی کند.»
اولتیماتوم شورایعالی انقلاب فرهنگی به دانشگاه آزاد: اصلاح نکنید، اصلاح می‌کنیم
مخالفتهای جاسبی و مسئولان دانشگاه آزاد موجب شد که شورا یک گام تاکتیکی به عقب گذاشته و اعلام کند که اگر دانشگاه آزاد تا 10 دی اساسنامه را اصلاح و به شورایعالی انقلاب فرهنگی ارائه نکند، شورا خود به این کار اقدام خواهد کرد. اما این اولتیماتوم نیز کارساز نشد و با پایان زمان تعیین شده، اساسنامه دانشگاه آزاد همچنان بدون اصلاح ماند!
قانون دانان قانونشکن در پی راه فرار
در حالیکه همگان گمان می‌کردند هیئت مؤسس دانشگاه آزاد در حال اصلاح اساسنامه به منظور تقدیم آن به شورای انقلاب فرهنگی برای تصویب نهایی است، بعدها در اظهارنظر کریم زارع، عضو هیئت امنای این دانشگاه، در گفتوگوی وي با خبرگزاری فارس، مشخص شد که درست در همین ایام، هیئت مؤسس دانشگاه آزاد بهجای پرداختن به اصلاح اساسنامه، دقیقا اقدامی موازی با اصلاح اساسنامه و برای خنثی کردن این برنامه شورایعالی انقلاب فرهنگی را در دستور کار خود قرار داده بود.
و از این روی بود که در روزهایی که فشارها به شورایعالی انقلاب فرهنگی از سوی تشکلهای دانشجویی برای اصلاح اساسنامه دانشگاه آزاد بهدلیل تأخیر بیش از حد هیئت مؤسس این دانشگاه به اوج رسیده بود، ناگهان در هفت شهریور 1388 بیانیهای از سوی هیئت مؤسس دانشگاه آزاد صادر و در آن اعلام شد که: «اموال دانشگاه آزاد اسلامی وقف شد.»
وقف خوب؛ وقف بد
وقف اموال دانشگاه آزاد در وهله اول از نگاه کارشناسان امری مبارک و میمون بهنظر می‌آمد تا آنکه نکتهای قابلتوجه، دیدگاه کارشناسان حقوقی و آموزشی را درباره وقف اموال دانشگاه آزاد تغییر داد. این نکته ظریف گنجانده شده در بیانیه وقف دانشگاه آزاد از جملات پایانی بیانیه استخراج شد. آنجایی که هیئت مؤسس دانشگاه آزاد تأکید می‌کنند که: «فقط متولیان حق دارند تمامی فعالیتهای مربوط به اداره و توسعه دانشگاه آزاد اسلامی را به انجام برسانند و بهطور کلی اداره موقوفات منحصرا تابع مفاد وقفنامه و اصول و قواعد معتبر فقهی است.»
جملات پایانی بیانیه وقف اموال دانشگاه آزاد، آغازی بود بر واکنشهای کارشناسان و صاحبنظران نسبت به پروژه «وقف اموال دانشگاه آزاد»، اما پیش از واکنش کارشناسان، یکی از نکاتی که در بیانیه وقف اموال دانشگاه آزاد بیش از همهچیز جلبتوجه می‌کرد، اشاره هیئت مؤسس دانشگاه آزاد در این بیانیه به «استیذان از مقام معظم رهبری» و موافقت ایشان با این وقف بود.
همچنین کریم زارع، عضو هیئت امنای دانشگاه آزاد، نیز در مصاحبههای مختلف با خبرگزاریها تأکید می‌کرد که این اقدام هیئت مؤسس دانشگاه آزاد با استیذان از رهبر انقلاب صورت گرفته است. اما تأکید و اصرار مسئولان دانشگاه آزاد بر استیذان از رهبری موجب شد که رسانهها در تماسهای مختلف با دفتر اطلاعرسانی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری صحت و سقم این موضوع را جویا شوند.
واکنش دفتر مقام معظم رهبری به وقف اموال دانشگاه آزاد
پیگیریهای رسانهها و افکار عمومی موجب شد که ناگهان ورق بر علیه دانشگاه آزاد برگردد. بدین صورت که عصر روز 10 شهریور 1388، دفتر مقام معظم رهبری اطلاعیهای صادر کرد که متن آن بدین شرح بود: «در پی صدور بیانیه هیئت مؤسس دانشگاه آزاد اسلامی در مورخ 7/6/1388 در مورد وقف اموال و داراییهای این دانشگاه، یک مقام آگاه در دفتر مقام معظم رهبری اعلام کرد: موافقتی از ناحیه رهبر معظم انقلاب اسلامی درخصوص وقف اموال دانشگاه آزاد اسلامی اعلام نشده است.»
پس از اطلاعیه صریح دفتر مقام معظم رهبری، واکنشهای کارشناسان، حقوقدانان و سازمان اوقاف و امور خیریه نیز درباره بیانیه وقف دانشگاه آزاد آغاز شد.
و در میان همه این واکنشها، نظر اعضای شورایعالی انقلاب فرهنگی و حقوقدانان مبنی بر اینکه «وقف اموال دانشگاه آزاد بدون مصوبه شورایعالی انقلاب فرهنگی امکانپذیر نیست» راه را بر مسئولان زیرک این دانشگاه میبست. هرچند مسئولان این دانشگاه اعم از هاشمی رفسنجانی و بهخصوص جاسبی همواره در سخنان خود اعلام می‌کردند که «صیغه (وقف) را خواندهاند و کار تمام شده است!»
نگاههایی که همگی منتظرند تا مگر شورا کاری کند
در حالیکه هیئت مؤسس دانشگاه آزاد با پایان اولتیماتوم، اساسنامه خود را اصلاح نکرد، همگان منتظر آن بودند تا شورایعالی انقلاب فرهنگی خود سریعا وارد عرصه شده و اقدام به اصلاح اساسنامه دانشگاه آزاد کند، که البته چنین نشد. حسین کچویان عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی، طی مصاحبهای با فارس در تاریخ 23 مهر 1388 از اولتیماتوم 2 هفتهای این شورا به دانشگاه آزاد سخن گفت و اعلام کرد اگر تا 2 هفته دیگر هیئت مؤسس دانشگاه آزاد، اساسنامه را اصلاح نکند، شورا رأسا وارد کار خواهد شد... . و سرانجام پس از 9 ماه تأخیر، شورایعالی انقلاب فرهنگی در جلسه پنجم مهرماه سال 1388 اصلاح اساسنامه دانشگاه آزاد را آغاز کرد.
اموال دانشگاه آزاد جزو اموال عمومی شد؛ سدی در مقابل وقف
اما پس از موضوع ریاست دانشگاه آزاد، موضوع اموال این دانشگاه که طبق اعلام کریم زارع مبلغی نجومی در حدود 250 هزار میلیارد تومان! است، نیز از جمله موضوعاتی بود که همگان منتظر بودند تا شورایعالی انقلاب فرهنگی در این خصوص اظهارنظر کند، چراکه این موضوع با وقف اموال دانشگاه آزاد ارتباطی مستقیم داشت. در این باره نیز کبگانیان عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی گفت که «کلیه اموال و داراییهای دانشگاه آزاد بهعنوان منابع عمومی تلقی شد، یعنی نه متعلق به دولت است و نه متعلق به بخش خصوصی بلکه متعلق به عموم ملت است. بنابراین موضوع وقف در اساسنامه جدید قابل بررسی حقوقی و شرعی است و تصمیم‌گیری در مورد آن باید براساس اساسنامه اصلاح شده صورت گیرد.»
«استوانه»ای سخت مقاوم
هرچند بالاخره پس از چندینسال کشوقوس در خصوص دانشگاه آزاد، مخبر دزفولی، دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی پس از پایان جلسه 29 دی این شورا از پایان اصلاح اساسنامه دانشگاه آزاد سخن گفت، اما همانطور که همگان پیشبینی می‌کردند، پایان اصلاح اساسنامه نیز نمیتوانست پایانی بر ماجرای عجیب و جالب و شاید غمانگیز دانشگاه آزاد باشد، چراکه هرچند در ابتدا مسئولان رده بالای دانشگاه آزاد از لازمالاجرا بودن مصوبات شورایعالی انقلاب فرهنگی سخن میگفتند، اما بعدها هیئت مؤسس دانشگاه آزاد به ریاست رییس اصلی این دانشگاه «آیتالله هاشمی رفسنجانی» تشکیل جلسه داد و به سبب مغایرت اساسنامه با وقف اموال دانشگاه آزاد اعلام کرد: «این اساسنامه غیرقانونی و غیرشرعی است.»
هرچند مخبر دزفولی، دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی و کارشناسان حقوقی و نمایندگان مجلس تأکید کرده اند که «مصوبات شورایعالی انقلاب فرهنگی مصداق قانون و لازمالاجراست»، اما با در نظر گرفتن این موضوع که در طرف مقابل، افرادی حضور دارند که گوششان چندان بدین سخنان بدهکار نیست، باید منتظر بود و دید که سرانجام این مقاومتهای مسئولان دانشگاه آزاد که نتیجهای جز آسیب دیدن دانشجویان و اساتید و کارکنان محترم این دانشگاه ندارد، چه خواهد شد.
منبع: هفته نامه پنجره
